काठमाडौँ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) ले बुधबार मन्कीपक्स लाई विश्वव्यापी जनस्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गरेको छ। दुई वर्षमा यो दोस्रो पटक हो कि यो रोगलाई स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गरिएको हो। कंगोमा यो रोगको प्रकोप देखिएको छ, जसका कारण छिमेकी देश पनि प्रभावित भएका छन्।

यो भाइरसको संक्रमणले सामान्यतया धेरै साइड इफेक्ट गर्दैन, तर दुर्लभ अवस्थामा यो घातक हुन सक्छ। जसका कारण फ्लुजस्ता लक्षण देखिने र शरीरमा पिपले भरिएका घाउहरु देखा पर्छन्। यो भाइरस ओर्थोपक्स भाइरस जीनस परिवारको सदस्य हो, जुन बिफरको लागि पनि जिम्मेवार छ।

डब्लुएचओ पनि चिन्तित छ किनकि मन्कीपक्सका विभिन्न प्रकोपहरूमा मृत्यु दर फरक छ। धेरै पटक यो १०% भन्दा बढी भएको छ। यो एक संक्रामक रोग भएकाले यो झन् खतरनाक साबित हुन सक्छ। त्यसैले डब्ल्यूएचओले यस सम्बन्धमा उच्च स्तरको अलर्ट जारी गरेको छ।

अफ्रिकामा हालसम्म एमपोक्सका १७ हजारभन्दा बढी केसहरू रिपोर्ट गरिएका छन्। अफ्रिका सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल एन्ड प्रिभेन्सन (अफ्रिका CDC) का अनुसार यस वर्ष अफ्रिकी महादेशमा १७००० भन्दा बढी मन्कीपक्स संदिग्ध घटनाहरू रिपोर्ट गरिएको छ, जबकि ५१७ मृत्यु रिपोर्ट गरिएको छ। अघिल्लो वर्षको सोही अवधिको तुलनामा यस वर्ष केसमा १६० प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। कुलमा, मन्कीपक्सको केसहरू १३ देशहरूमा रिपोर्ट गरिएको छ।

यो भाइरस आकस्मिक सम्पर्कबाट सर्छ। कङ्गोमा प्रकोप क्लेड भनेर चिनिने स्थानीय प्रकारको फैलावटबाट सुरु भयो। तर एउटा नयाँ स्ट्रेन Clade-Ib देखा परेको छ जुन सामान्य सम्पर्कबाट सजिलै फैलिन्छ। यसमा यौन सम्पर्क पनि समावेश छ। यो कंगोका छिमेकी देश बुरुन्डी, केन्या, रुवाण्डा र युगान्डामा फैलिएको छ। जसका कारण डब्ल्यूएचओले यस्तो कारबाही गर्नुपरेको हो।

डब्लुएचओका महानिर्देशक टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससले यो रोगको फैलावट रोक्न र जीवन बचाउन विश्वले मिलेर काम गर्नुपर्ने कुरा स्पष्ट भएको बताएका छन्। यस हप्ताको सुरुमा, अफ्रिकाको शीर्ष सार्वजनिक स्वास्थ्य निकायले अफ्रिकामा मन्कीपक्स आपतकाल घोषणा गर्‍यो। यो भाइरल संक्रमण डरलाग्दो दरमा फैलिरहेको चेतावनी पनि दिएको छ।

मन्कीपक्स को लक्षण

एक व्यक्ति भाइरसको सम्पर्कमा आएपछि, लक्षणहरू देखा पर्न धेरै दिन वा केही हप्ता लाग्न सक्छ।

यसको लक्षण सामान्यतया ३ देखि १७ दिनमा एक्सपोजर पछि देखिन थाल्छ। कुनै व्यक्ति भाइरसको सम्पर्कमा आएको र लक्षण देखिन थालेपछिको समयलाई इन्क्युबेशन पिरियड भनिन्छ। मन्कीपक्सका लक्षणहरू सामान्यतया २ देखि ४ हप्तासम्म रहन्छ।

मन्कीपक्सको प्रारम्भिक लक्षण ज्वरो हो। त्यसपछि ज्वरो आएको १ देखि ४ दिनपछि छालामा दाग देखिन थाल्छ। यसमा देखिने दाग प्रायः अनुहारमा देखिन्छ। यसपछि तिनीहरू हात वा खुट्टामा देखा पर्छन् र त्यसपछि शरीरका अन्य भागहरूमा फैलिन्छन्।

यद्यपि, २०२२ मा सुरु भएको प्रकोपसँग जोडिएका केसहरूमा, दाना प्रायजसो जननांग क्षेत्रमा सुरु हुन्छ। कतिपयको मुख वा घाँटीमा दाग सुरु भएको थियो। दाना धेरै चरणहरूमा जान्छ। सुरुमा सपाट दागहरू छालामा परिणत हुन्छन्। त्यसपछि यी फोकाहरू पिसले भरिन्छन्। त्यसपछि स्क्याबहरू बन्छन् र २ देखि ४ हप्ताको अवधिमा सुक्छन्।

मन्कीपक्स भएका सबैमा सबै लक्षणहरू देखा पर्दैनन्। प्राय: संक्रमित व्यक्तिहरू यस्ता लक्षणहरूबाट गुज्रिरहेका हुन्छन्। छालामा दाग मात्र देखा परेका छन्, अन्य लक्षणहरू देखिँदैनन्।